Myanmar (Birma), Bagan, świątynia Dhammayangyi

zdjęciemapa

Balony o wschodzie słońca nad najbardziej masywną świątynią w Bagan, Dhammayangyi zbudowaną ale nie ukończoną przez króla Narathu znanego też jako Kalagya Min w latach 1167-1170... A dlaczego nie ukończoną? Ponieważ to było tak... Młodszy syn króla Alaungsithu znanego też pod imionami Sithu I i Cansu I (1089–1167 panujący w latach 1112-1167) książe Narathu przejął koronę po zamordowaniu dwóch króli, chorego ojca króla Alaungsithu oraz starszego brata, księcia tronowego Min Shin Saw (1117-1167), pierworodnego syna króla. W chwili śmierci króla, Min Shin Saw przebywał na wygnaniu w prowincji Ava dzisiaj Inwa (oddalonej o 25 km na południowy-zachód od Mandalaj)...
Zesłanie przyszłego następcy tronu do prowincji Ava miało bezpośredni związek z zachowaniem nie licującym następcy tronu. Przyszły król nie okazywał publicznie szacunku wobec ojca i króla. Początkowo król Alaungsithu przymykał oczy na zachowanie przyszłego następcy tronu aż do momentu gdy Min Shin Saw przegiął. Pierwsze ostrzeżnie Min Shin Saw otrzymał gdy nie chciał oddać hołdu przyklękając przed młodą żoną króla Alaungsithu, królową Pabhavati (córką króla Pateikkary) mówiąc - „Jestem najstarszym synem. Czy ta dziewka Kala pozostanie na kanapie w mojej obecności przed wszystkimi ministrami i radnymi?” I mówiąc - „Nie czuję się tu dobrze.” - obrażony wyszedł...
Według współczesnych badań słowo pateikkara w historii birmańskiej ma dwa znacznia, tytuł króla lub nazwa państwa. Słowo to w obu przypadkach odnosi się do części dzisiejszego Bengalu (dzisiaj Bangladesz) i najprawdopodobniej ma związek z Balharą czyli Imperium Pala (obejmującym obszar graniczący z Imperium Nepalskim u podnóża Himalajów (na północy),Hindu Shahi (Dolina Kabulska w Afganistanie, na zachodzie), Gurjaradesh (dzisiaj wschodni Radżastan i północny Gudżarat, na południowym- zachodzie), oraz od południa z Imperium Rashtrakuty (dziś centralne i południowe Indie), Kalachuris (dzisiaj Madhya Pradesh), Somvamsis (dziasiaj Jajpur), Odrą (dzisiaj Orisa), Królestwem Arakan (dzisiaj Rakhine, stan w Birmie położony nad Zatoką Bengalską graniczący z Bangladeszem) oraz na wschodzie z miasta-państwami Pyu którą tworzyły miasta-państwa Tagaung (200 km na północ od Mandalaj), Beikthano (dziś nieopodal Taungdwingyi, 280 km na południe od Mandalaj) , Maingmaw (dziś Pinle, 80 km na południowy-zachód od Mandalaj), Binnaka (dzisiaj w granicach Mandalaj), Hanlin (w dolinie rzeki Mu, 70 km na zachód od Mandalaj) i Sri Ksetra (dzisiaj Tharay-Khit-taya, 400 km na południe od Mandalaj)... chociaż niektórzy badacze skłonni sądzić, że dotyczy to, Sri Lanki. Niestety pierwsze ostrzeżnie nie przyniosło zamierzonego efektu. Niedługo później doszło do kolejnej chamskiej awantury wywołanej przez Min Shin Sawa. Stało się to po tym jak król Alaungsithu przyznał królewskiej służącej o imieniu Ananda Thuriya szatę noszoną tylko przez książąt. Kiedy towarzysząca królowi służka pojawiła się w szacie darowanej przez króla, Min Shin Saw zdjął szatę z Anandy Thuriya, mówiąc: “Ta szata nie jest przeznaczona dla mistrza ceremonii czy pielęgniarki króla. Godni jej są tylko bracia i synowie króla”. Wzburzonemu zachowaniem syna, królowi nie pozostało nic innego jak wygnać Min Shin Sawa z dworu królewskiego do oddalonej o 150 km na północny-wschód prowincji Ava, którą nota bene zmienił w bogaty region rolniczy... W 1167 roku Narathu korzystając z okazji, że prawowity następca tronu jest na wygnaniu oraz, że ich ojciec król Alaungsithu zachorował przeniósł nieprzytomnego króla z pałacu do świątyni Shwegugyi by tam skonał. Gdy jednak okazało się, że król odzyskał przytomność Narathu udusił ojca chcąc przejąć koronę. Na wieść o śmierci ojca i nie wiedząc o zdradzie brata, Min Shin Saw wrócił do Pagan by przejąć tron. Bracia spotkali się w porcie gdzie zaraz przy powitaniu Narathu ogłosił swojego starszego brata nowym królem Paganu i w tym momencie kolejność zdarzeń nabrała szaleńczego tempa... Chwilę później, tego samego dnia w pałacu królewskim Min Shin Saw został koronowany na króla a nocą otruty przez Narathu, który teraz przejął tron dla siebie... Po wstąpieniu na tron Narathu rozpoczął budowę świątyni Dhammayangyi (chociaż według legendy mówi się, że świątynia miała być zagłuszeniem wyrzutów sumienia za zamordowanie ojca i brata). Król Narathu sam nadzorował prace przy budowie świątyni. Cegły musiały być tak ułożone by między nie nie można było włożyć igły. W przeciwnym razie, układający cegły... znikał. Budowa świątyni nie została ukończona, przerwała ją śmierć króla Narathu który został zamordowany przed jej ukończeniem. Od tej chwili król Narathu znany jest do dziś jako Kula-kya-min co znaczy “król zabity przez cudzoziemców”. Ma to związek z zamordowaniem przez Narathu wdowy po jego ojcu, królowej Pabhavati oraz księżniczki Manlari, które zabił własnoręcznie . Za panowania króla Thihapati (król Arakanu (dzisiaj Rakhine, stan w Birmie położony nad Zatoką Bengalską graniczący z Bangladeszem)) król Peteikka z królestwa Marawy (najprawdopodobniej Marawa znajdowała się na północ od Arakanu, gdzieś w okolicy królestwa Manipur, dzisiaj stan Manipur północno-wschodnich Indiach graniczący ze stanami Nagaland na północy, Mizoram na południu i Assam na zachodzie oraz regionami Sagaing i stan Chin w Birmie) wysłał swoje dwie córki księżniczkiThinza i Manlari jako dary dla króla Thihapati i króla Tampadipy (królestwo graniczące z Pagan). Na wieść o misji król Narathu wysłał generała Thado-min-din, gubernatora Taungdwin (225 km na południe od Mandalaj, region ten był jednym z pierwszych zamieszkałych regionów w Birmie) na czele liczącej 22000 żołnierzy armii w skład której wchodziło 15 000 żołnierzy piechoty z Pagan, 2000 kawalerii z Tharekhettra (dzisiaj prowincja Pegu 400 km na południe od Mandalaj) oraz 5000 Salinów (grupy etnicznej pochodzącej z Chin) w celu przechwycenia misji w Górach Arakańskich na przełęczy Thingandaung na północ od Góry Wiktorii ((Mount Victoria) 3053 m n.p.m). Król Arakanu, słysząc również o tej misji, wysłał swojego generała Thiridhama-thiri z armią złożoną z 20 000 Arakańczyków i 10 000 żołnierzy indyjskich. Obie armie spotkały się na przełęczy Thingandaung gdzie Arakańczycy pokonali armię generała Thado-min-din biorąc go do niewoli. Z chwilą przejęcia księżniczek razem z eskortą generał Thiri-dhamma-thiri przejął również list od króla Pateikkary z którego dowiedział się, że jedna z księżniczek, Thinza, miała zostać przedstawiona jego królowi, a druga Manlari - królowi Tampadipa. Wierząc, że Narathu, król Paganu zachowa się honorowo wysłał księżniczkę Manlari do Pagan pod ochroną wziętego wcześniej do niewoli generała Thado-min-din, prosząc go, by przekazał królowi Narathu cel przywiezienia księżniczki do Pagan i poprosił go, aby zapewnił księżniczce eskortę do króla Tampadipy. Kiedy eskorta księżniczki Manlari dotarła do Pagan, król Narathu siłą zatrzymał ją w części pałacu używanym przez żony i konkubiny króla. Nie mogąca się pogodzić z takim zachowaniem Narathu oburzona księżniczka Manlari surowo go zganiła. W odpowiedzi, wzburzony król natychmiast wyciągnął miecz i zabił Manlari. Na wieść o zamordowaniu córki, król Peteikka wysłał ośmiu zaprzysiężonych oficerów przebranych za braminów (kapłanów), by pomścić księżniczkę Manlari. Po przybyciu do Pagan i wprowadzeniu do pałacu królewskiego pod pretekstem pobłogosławienia króla w trakcie audiencji zabili go a chwilę później popełnili samobójstwo w pałacu....
Chociaż istnieje też druga wersja śmierci króla Narathu. Mówi ona, że zabójcami króla byli Syngalezi (naród zamieszkujący Sri Lankę) ale tutaj podobnie jak w przypadku pierwszej nie można znaleźć potwierdzenia w dokumentach. Wynika to z tego, że do dzisiaj nie zachowało się wiele dokumentów pisanych z początków Birmy. Powodem tego jest materiał którego używano do pisania ksiąg. W Królestwie Pagan podobnie jak w Indiach i w całej Azji Południowo-Wschodniej był nim odpowiednio przygotowany liść palmowy. Najpierw był gotowany a następnie w dymie suszony. Poszczególne arkusze liści palmowych nazywano Patra lub Parna a gdy liść był gotowy do pisania, nazywał się Tada-patra, Tala-patra, Tali, Tadi lub Panna. Pisało się na prostokątnym ciętym i utwardzonym arkuszu piórem nożowym (ostrym żelaznym rysikiem), następnie nakładało się na liść atrament (bądź inne kolorowe barwniki), który był wycierany z liścia w taki sposób by pozostał tylko w wyżłobionych rysikiem rowkach. Pisanie na liściu palmowym wymagało by wzór liter był krągły i kursywny ponieważ proste i kanciaste litery rozrywały liście na strzępy. Ten styl pisania mosił nazwę kantas a specjalnie wyszkoleni w takiej technice pisania na liściach palmowych skrybowie nazywani byli lipikarami. Każdy z arkuszy zwykle miał otwór, przez który mógł przechodzić sznurek, dzięki któremu arkusze były wiązane sznurkiem tworząc książkę. Trwałość manuskryptów z liści palmowych nie była długa, zwykle od kilku dekad do około 600 lat, zanim liść uległ całkowitemu rozkładowi z powodu wilgoci, grzybów, owadów oraz kruchości. Dlatego księgi oraz dokumenty musiały być co jakiś czas skopiowane na nowe liście palmowe...