Po Kujawsko - Pomorskim: Zamki krzyżackie (cz. 4). > POLSKA

W przepisach zakonnych stało, że zamki mają być od siebie oddalone o dzień drogi maksymalnie, czyli ok 50 km. Tak, aby rycerz mógł przejechać od zamku do zamku, nie nocując nigdzie. Gdyby jednak nie udało to mu się, nocował w pełnym rynsztunku i przy zapalonym świetle. Te i wiele innych przepisów, było wynikiem wojen krzyżowych, w których bracia Zakonu Najświętszej Marii Panny brali udział. Dlaczego rycerze zakonnicy chcieli posiadać państwo? Wiemy, że do XIX wieku istniało jeszcze inne państwo zakonne - Kawalerów Maltańskich.


Zakonnicy w pewnym momencie swej historii połączyli się z państwem Kawalerów Mieczowych. Czyli widzimy, że istnienie jako takiego państwa zakonnego w tamtych czasach nie jest czymś niezwykłym. Po pierwsze, rycerze zakonni rekrutowali się głównie ze szlachty niemieckiej. Nie obce więc im było posiadanie beneficjów i zarządzanie dobrami i walka w obronie poddanych. Wynikało to w prostej linii z systemu feudalnego, który w średniowieczu był czymś tak normalnym, jak dzisiaj demokracja. Po drugie, różne klasztory porozrzucane luźno po wielu państwach nie gwarantowały im bezpieczeństwa. Przekonali się o tym templariusze, których zakon został zniszczony przez króla Filipa pięknego.


Własna ziemia, własne państwo, gwarantowały zakonnikom bezpieczeństwo. Jednak osiedlanie się na tamtych terenach nie było takie proste. Na samym początku wojny z Prusami wcale nie było kolorowo. Krzyżacy ponosili wielkie straty i zaczęto się zastanawiać co z tym fantem zrobić (pisałem nieco o tym w poprzedniej części)? Brutalność wojen tamtego czasu była ogromna. Pierwsi Krzyżacy, których było sześciu zbudowali mini twierdzę w konarach drzewa. Nie mogli liczyć na pomoc księcia Konrada z Mazowsza, bo lizał rany po łupniu, jakiego dostał od Prusów właśnie. Jednak doświadczenie wojenne, odwaga i determinacja zrobiły swoje. Od postawy obronnej przeszli Krzyżacy do ofensywy i najpierw ustabilizowali sytuację w ziemi Chełmińskiej, a następnie kawałek po kawałku wydzierali ziemię Prusom, co nie było wcale łatwe. Niestety, w czasie walk zamordowano ok 70 tys. Prusów. Reszta się poddała władzy zakonu. Na skutek perturbacji politycznych we Włoszech stolicę w XIV w. przeniesiono już do Malborka.



Zaczęto rozbudowywać sieć zamków. Niektóre, w których rezydowali Komturowie (w innych zakonach rycerskich komandorie) były okazałe i potężne. Inne były czasem niewielkimi budynkami przystosowanymi do celów mieszkalno obronnych. Jednak cała sieć była potężną siłą. Gdy minęły czasy podbojów, zaczęły się czasy gospodarzy. I tu Krzyżacy okazali się mistrzami. Liczne miasta, wioski, gospodarstwa, drogi, zamki spowodowały niesamowity skok cywilizacyjny i zjednały nowym panom Prusów, którzy z tej szansy skorzystali. Wielu z nich uległo nawet zniemczeniu. Ponieważ w internecie można znaleźć wiele informacji o omawianych obiektach, skupię się bardziej na wrażeniu, jakie owe wizyty wywołały. Pierwszy z nich, to ruiny zamku w Toruniu zniszczonego przez mieszczan w okresie wojny trzynastoletniej. Był to olbrzymi warowny zamek. Gdy wchodzi się na teren ruin, to aż łezka kręci się w oku, że nie można podziwiać do w całości. Można zobaczyć podziemia, część fortyfikacji i nietknięte gdanisko, pełniące rolę toalety. Wprawne oko wypatrzy również pozostałości infrastruktury zamkowej w postaci magazynów, młyna i innych tym podobnych rzeczy. W Radzyniu Chełmińskim, niewielkiej miejscowości, możemy podziwiać olbrzymią bryłę zrujnowanego zamku.



Mieliśmy nieco pecha, bo przyjechaliśmy tu już pod wieczór, ponadto bractwo rycerskie wróciło dopiero spod Grunwaldu i jego przedstawiciele nie byli zbyt gościnni. Pewnie zmęczenie dało we znaki. Część wystaw znajduje się w zamkowych piwnicach. W ogólnym zamyśle zamek przypomina mi ten w Gniewie. Jest on dość sporych rozmiarów. Fasada potrafi przyprawić o zawrót głowy. Zamek Bierzgłowski został wyremontowany dzięki staraniom ks. Mariana Szańcy i jest dziś domem rekolekcyjnym diecezji Toruńskiej. Dzięki życzliwości obecnego księdza dyrektora mogłem podziwiać kaplicę zamkową, jego wnętrza. Jednak na teren zamku można również zajrzeć będąc przejazdem. Na pewno nie spotkamy się z niemiłym przyjęciem. Jest to zamek średniej wielkości, składa się z podzamcza i zamku właściwego. Prowadzi do niego piękna brama. Na portalu prowadzącym do zamku można zobaczyć piękną rzeźbę rycerza na koniu. Zamek w Świeciu jest porównywalny z zamkiem Bierzgłowskim. Bryła z basztą i resztki fortyfikacji zachowały się całkiem nieźle. Co prawda nie ma takiego wrażenia jak w Radzyniu, ale jednak dla miłośników historii będzie na pewno atrakcyjny. Najbardziej niesamowitym miejscem odwiedzonym przez nas był zamek w Nowym Jasińcu. Dowiedzieliśmy się o nim pytając o ciekawostki z okolicy pewnego mieszkańca Koronowa.



Zwiedzaliśmy wówczas kościół pocysterski. Niestety klasztor przeznaczono na więzienie. Człowiek, którego zapytaliśmy wyglądał jakby był częstym lokatorem owego obiektu. Ku naszemu zdziwieniu okazał się bardzo miły i grzeczny. Opowiedział nam o owym zamku i przez to zapalił chęć udania się tam. (Nie sądźmy ludzi po pozorach). Trudno było go znaleźć, bo sami mieszkańcy mieli trudność ze wskazaniem drogi. W końcu dojechaliśmy na miejsce. I wielka niespodzianka. Pierwsze co zobaczyliśmy, to było piękne jezioro położone wśród łąk. Zamek był malutki, podobny do tego na Bąkowej Górze w woj. łódzkim, choć nie z kamienia, ale cegły. Łąka, świerszcze, zapach kwiatów, zbóż, lustro wody, w którym odbijały się chmury i słońce sprawiły, że pod zamkiem urządziliśmy sobie piknik. Nowy Jasiniec, mały zamek krzyżacki, później zbór protestancki, teraz zwykła ruina zdradzał poprzez bryłę i ukształtowanie terenu walory militarne.



Pewnie mimo niewielkiej bryły umiał ze sprawną załogą odeprzeć nie jeden atak. Warto czasem zajrzeć do miejsc, których nie ma w przewodnikach. Na miejscu bydgoskiego zamku można dziś zobaczyć neogotycki kościół św. Andrzeja Boboli z 1903 r. Jeszcze w zeszłym wieku można było zobaczyć jego ruiny. A był to zamek potężny. Ciekawostką jest to, że mogła go długi czas bronić nawet niewielka załoga. Światczy to o inteligencji jego budowniczych. W Grudziądzu byliśmy już wieczorem i niestety teren zamku był niedostępny, a to ze względu na odbudowę wieży zamkowej. Dla zainteresowanych tematyką artykułu umieszczam linki:
Zamek w Bydgoszczy: http://turystyka.bydgoszcz.pl/art/12/makieta-zamku.html
Zamek w Toruniu: http://www.ckzamek.torun.pl/
Zamek w Bierzgłowie: http://www.zamekbierzglowski.eu/
Zamek w Radzyniu Chełmińskim: http://zamek-radzyn.pl/
Zamek w Świeciu: http://www.zamkipolskie.com/swiecie/swiecie.html
Zamek w Jasińcu: http://www.zamki.pl/?idzamku=nowyj
Zamek w Grudziądzu: http://www.zamkipolskie.com/grudz/grudz.html