Zjednoczone Emiraty Arabskie. Tego w przewodnikach nie ma. Literatura. > ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

Emirates Airline Festival of Literature jest największą imprezą na Bliskim Wschodzie promującą czytanie.
Festiwal stwarza wspaniałą okazję, aby spotkać znanych autorów, uczestniczyć w dyskusjach literackich i w warsztatach, posłuchać odczytów. Głównym celem szejka Muhammada Bin Raszida Al Maktum, władcy Dubaju, który patronuje tej imprezie, jest likwidacja analfabetyzmu w świecie arabskim.
1 Bajka
Emiracką literaturę ludową można podzielić ze względu na lokalne dialekty, a mianowicie dialekt miejski w miastach, dialekt Beduinów na pustyni, rolniczy dialekt na obszarach wiejskich i dialekt koczowniczy w górach. Każdy z nich podejmuje tematy charakterystyczne dla środowisk lokalnych, jak i słownictwo jedyne w swoim rodzaju.
Narracje i opowieści znane jako kharareef, czyli bajki, stały się powszechne w społeczeństwie ZEA. Wyimaginowane historie, zazwyczaj opowiadane w nocy, aby dodać napięcia i tajemniczości, miały na końcu morał. Babcie i matki umiejętnie mieszały fantazję z rzeczywistością, ucząc dzieci, co to dobro i zło, honor, uczciwość.
W tych opowieściach zawarta jest wiedza o najdrobniejszych szczegółach obrzędów charakterystycznych tylko dla danego środowiska, zwyczajach, ważnych ludziach.
2 Poezja
Beduini chętnie przyjmowali gości i bardzo o nich dbali. Hojność w stosunku do potrzebujących była wielka i dopiero na trzeci dzień pytali o cel wizyty. Nie sposób było w takim klimacie pozostawić kogoś bez dostępu do wody, a gość zawsze przynosił wieści ze świata w formie poematu oraz wygłaszał mowy chwalebne — panegiryki na cześć swojego gospodarza. Poezja stała się sztuką celebrowaną, o wielkim znaczeniu. Każde plemię miało przynajmniej jednego wieszcza, który brał udział w konkursach poetyckich organizowanych podczas targów i świąt, jak np. w Ukazie koło Mekki. Dla każdego plemienia poezja była dowodem istnienia, była jego rzecznikiem. Jej moc mogła rozsławić lud ukryty gdzieś na pustyni. Beduin-poeta spełniał też rolę wróżbity, gdyż uważano takich ludzi za mających kontakty z dżinami, a ich poezja należała do dozwolonej magii — sihr halal. Proszono ich o tłumaczenie snów, wróżenie ze strzał, rozstrzyganie sporów razem ze starszyzną plemienną, z czego byli bardzo dumni. Ich moc była tak wielka, że niekiedy płacono im za to, by nie układali szkodliwych wierszy, jakimi były satyry, jedna z odmian ich twórczości. W ich utworach znajdowały też miejsce ubolewania dotyczące mężczyzn, jak starość, siwizna, brak potencji i coraz słabsza atrakcyjność. Poeci posiadali swoich rawich, czyli pomocników zapamiętujących ich wiersze i przekazujących je z pokolenia na pokolenie. Rawi oznacza „tego, który daje pić”, czyli najcenniejszy pokarm na pustyni, a z czasem słowo to nabrało znaczenia innego: „tego, który przekazuje wiersze”. Beduiński poeta był przecież analfabetą, jak wszyscy zresztą w tamtych czasach, ale jego recytacji słuchali wszyscy zebrani. Nikomu nie szeptał na ucho. Był pewny swoich umiejętności i dobrze rozumiał, jaki ma wpływ na ludzi. Aby stać się poetą, trzeba było najpierw być rawim i poznać, zapamiętać oraz recytować innych poetów. Najdoskonalszym poematem jest według Arabów Koran, którego sury i wersety były przekazywane w formie ustnej do czasu spisania, a i potem, przez długi czas służył on raczej za tekst przypominający, bo i tak wszyscy uczyli się go na pamięć.
Kobiety też recytowały i układały wiersze, ale im przypisana była rola lamentujących po stracie kogoś bliskiego jako bardziej uczuciowych i emocjonalnych osób. Wtedy wysławiały elegią żałobną wszystkie wspaniałe cechy nieboszczyka.
O Beduinach wygnanych za złe czyny poza granice plemienia też wiemy z wierszy, gdyż tacy ludzie często stawali się poetami wagabunami. Opisywali swoje ciężkie życie w samotności, pisali o zwątpieniu i stracie. Ich zajęciem stawała się kradzież jako źródło utrzymania, tak bardzo napiętnowana w później nastałym islamie, który za to przewinienie karał obcięciem dłoni.
Nasza wiedza o tych ludziach i ich życiu pochodzi z kasyd, czyli poematów rymowanych, układanych z różnych okazji i rozpowszechnianych z pokolenia na pokolenie, a zapisanych dopiero w VIII wieku. To w nich znajdują się wątki miłosne, opiewane jest piękno kobiet, wielbłądów, wychwalani są zwycięzcy i polegli w walkach oraz ich wodzowie. Są opisywane polowania, wina, konie, podróże po pustyni i przyroda. Bardzo często na końcu poeta zamieszczał przemyślenia filozoficzne. Kasydy, obok Koranu, są uważane za wzór klasycznego języka arabskiego. Bardzo często tematy, jakie poruszały, przeplatały się ze sobą, tworząc długą opowieść, np.:
Dawno temu żył wśród Arabów pewien zacny mąż. Od pokoleń jego poprzednicy byli przywódcami klanu Banu Amir. Był on człowiekiem sprawiedliwym, a jego słowo było tam prawem. Biedni ludzie, których przeznaczeniem jest ciężka praca, znajdowali u niego zawsze zrozumienie i otwarte drzwi do jego domu. W zawieszonym nad paleniskiem kociołku na strudzonych podróżnych zawsze czekała ciepła strawa, a w dzbanie świeża woda. Gościnny jego namiot był jak drogowskaz dla tych, którzy zgubili drogę w ciemnościach pustyni („Lajla i Madżnun”).
W utworze „Lajla i Madżnun” pochodzącym z VII wieku, którego autorem jest prawdopodobnie poeta wywodzący się z terenu obecnej Arabii Saudyjskiej, Kajs Ibn al-Mulawwah, znajduje się opis piękna Arabii, zwyczajów i nieszczęśliwej miłości. W sposób symboliczny, charakterystyczny dla tego świata, autor przedstawia piękno kobiety. Porównuje Lajlę do gazeli, a zwłaszcza jej oczy, a jej sylwetkę do „alif”, pierwszej litery arabskiego alfabetu, która graficznie przypomina „l”. Z takich utworów czerpiemy wiedzę o całym świecie beduińskim, którego już nie ma.
Nabati, tak nazywa się najszlachetniejsza ze sztuk, jakie funkcjonują w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, czyli regionalna poezja. O nazwę tę toczą się nieustanne spory, bo tak nazywa się też dialekt z Petry, ale istnieje ona już od czasów przed islamem. Rząd wspiera wszystkie inicjatywy związane z propagowaniem lokalnej poezji, organizując konkursy dla swoich rodaków oraz wykorzystując media dla jej popularyzowania. Ukazuje się czasopismo Million’s Poet Magazine, a w telewizji można obejrzeć programy, gdzie swoją twórczość prezentują utalentowani wieszcze. W Abu Zabi TV jest nadawany program na żywo The Prince of Poets, w którym biorą udział ludzie recytujący swoją poezję w języku arabskim. Nadawane jest to z Al Raha Beach Theatre w Abu Zabi. Organizowane są festiwale we wszystkich emiratach, jak np. The Emirates Airlines Festival of Literature, przeglądy poezji towarzyszą też innym imprezom, takim jak targi książki.
Poezja w kulturze arabskiej była formą sztuki mającą ogromny wpływ na życie poszczególnych Beduinów i całych plemion. Traktowano ją jako źródło rozrywki i wiadomości. Tworzona w lokalnym dialekcie była dobrze rozumiana i pielęgnowała unikatowy język. Gdy zaczęto spisywać te utwory, powstawały dywany, czyli zbiory jednego lub kilku wieszczy.
Dzisiaj młode pokolenie poetów emirackich ma możliwość prezentowania swojej twórczości na żywo przed ogromnym forum słuchaczy. Chyba najbardziej znanym poetą jest Hamdan Bin Mohammed Bin Raszid Al Maktum, następca tronu w Dubaju, piszący pod pseudonimem Fazza, oraz jego ojciec, szejk Muhammad Bin Raszid, władca Dubaju.
Ale nie tylko mężczyźni zaliczają się do grona uduchowionych wieszczy, są nimi też Emiratki.
Ousha Bint Khalifa Al Suwaidi to poetka nazwana przez szejka Muhammada Bin Raszida „The girl of the Arabs”. W wieku trzynastu lat zaczęła pisać wiersze w swoim miejscu urodzenia w Al Ain. Potem przeniosła się do Dubaju. Jej wiersze o pustyni i miłości są śpiewane przez emirackich artystów, a informacja o jej życiu i twórczości znajduje się w Bait al Banaat w Dubaju.
Afra Atiq uważana jest za najwspanialszą artystkę słowa mówionego. Wiersze pisze w dialekcie emirackim, a w jej tekstach znajdują się tematy przypisane tej ziemi, czyli pustynia, sokoły, przyjaźń, miłość, oraz kwestie społeczne. Lubi dokładać do swoich wersów groteskę i lubi, gdy ludzie się śmieją z jej humoru, dlatego często występuje na scenie, by czuć więź z publicznością. Nikt tak dobrze nie przetłumaczy tekstu jak sam autor, dlatego aby dotrzeć ze swoim przekazem do szerszego grona, pisze też w języku angielskim.
Poprzez słowa emiraccy poeci przekazują emocje, jakie im towarzyszą każdego dnia. W wierszach mogą zawrzeć swoje opinie na różne tematy. I tak, poetka Guwayriya Al-Haga pisze o sprawie palestyńskiej, solidaryzując się z tamtejszą ludnością arabską. W podobnym tonie jak jej wiersze, utrzymane są strofy napisane przez Sihaba Ganima.
Dubai House of Poetry — Dubajski Dom Poezji jest ośrodkiem badań i dokumentowania poezji arabskiej. Znajduje się w Al Shindagha i jest zarządzany przez Fundację Muhammada Bin Raszida Al Maktum. Celem projektu jest promowanie klasycznej i współczesnej poezji arabskiej w regionie i na świecie.
Centrum organizuje konkursy, sesje czytania, warsztaty, konferencje, fora i seminaria.
Abu Dhabi House of Poetry został otworzony 28 września 2010 r. i jest otwarty dla wszystkich form poezji tradycyjnej, nowoczesnej, a w szczególności Nabataean. Najbardziej znaczącym osiągnięciem tej instytucji jest publikacja „Bait Al Shi'r” („Dom Poezji”), miesięcznika z twórczością poetów i opiniami krytyków.
3 Przysłowia
Przysłowia arabskie spotykane w Zjednoczonych Emiratach Arabskich wśród ludzi pustyni dają wiedzę o ich dawnym lokalnym życiu i mentalności. Pouczenia powstałe w czasach preislamskich i w erze islamskiej w formie zwięzłych, pojedynczych zadań dotyczą życia Beduinów i mówią o ich sprycie, pomysłowości, zdolności przewidywania oraz świadczą o wszystkich zwyczajach, obyczajach i tradycji tego społeczeństwa.
Przysłowia emirackie opierają się na lokalnych dialektach, na wyrazistym środowisku, na opisie lokalnych dawnych tradycji, zwyczajów i wierzeń oraz zawierają symbole charakterystyczne tylko dla nich.
W Sharjah Heritage Museum można przeczytać kilka lokalnych przysłów z wyjaśnieniem, co one znaczą:
Ten, kto puka do drzwi, dostaje odpowiedź, czyli: będziesz zbierał to, co posiejesz.
Wypadające włosy z wąsów padają na brodę, czyli: jeśli nieszczęście spada na jednego członka rodziny, to wpływa to na całą rodzinę.
Talerze w domu są potrzebne do starcia, czyli: nieporozumienia są powszechne i naturalne w domu.
Wydłuż swoją nogę do końca swojego koca, czyli: zrób tylko to, na co możesz sobie pozwolić.
Przywiąż konia do osła, a będzie on naśladować jego dźwięk, czyli: bierzemy nawyki od tych, z którymi jesteśmy w bliskim kontakcie.
Gdyby to miało jakieś znaczenie, to ptak by tego nie upuścił, czyli: zostaw to, co inni odrzucają.